HEERENVEEN – Terwijl half Twitter en Facebook, inclusief de Tweede Kamer, over de gemeente Wijdemeren valt, onthult dagbad Trouw dat in het noordelijke Heerenveen een vergelijkbare zaak speelt. En er zullen veel meer gevallen zijn, want de Participatiewet en Fraudewet zijn nu eenmaal bedacht voor een snoeiharde aanpak van bijstanders, zoals vooral VVD, CDA en PVV/FvD graag zien.
De Friese Minkie Brandsma ondersteunt al jaren haar volwassen dochter en kleindochter. De dochter kampt met psychiatrische problemen en zit meestal in de bijstand. Dat is immers het laatste vangnet voor wie zijn geld niet zelf kan verdienen. Volgens Geert Wilders’ PVV is de bijstand overigens maar een ‘allochtonenuitkering’. Minkie is zo Germaans als maar kan, om in PVV-taal te blijven. Ook mevrouw Brandsma betaalt vaak de boodschappen voor haar bijstandsdochter, net als de moeder in Wijdemeren. Zo zijn moeders nu eenmaal, allochtoon én autochtoon – wat de PVV en de VVD daar ook van mogen vinden.
Maar dat mag dus niet van de Fraudewet 2012 en de Participatiewet. Niet alleen gemeente Wijdemeren – een verzameling van vooral rijkelui’s dorpjes aan de plas – past beide wetten rücksichtlos toe. En ook het grotere Heerenveen ontkwam kennelijk niet aan de dwingende Fraudewet. Minkie Brandsma’s dochter moet daarom €9.612,- lappen: een terugvordering van €7.692,- aan bijstand plus een boete van €1.920,-. Zit je dankzij een aandoening al in de Friese blubber, dan stampt de gemeente Heerenveen je er met liefde nog dieper in. De familie Brandsma heeft de zaak inmiddels bij de Nationale Ombudsman aangekaart.
De ene gemeente is de andere niet
Vooralsnog wordt er alleen juridisch naar de zaak gekeken en niet menselijk, meldt Trouw. Precies zoals onder andere Wilders’ PVV twee jaar nog op hoge poten eiste bij het ter discussie stellen van de soepelere interpretatie van de Participatiewet door de gemeente Amsterdam. Want één aspect van de affaires in Wijdemeren en Heerenveen blijven nogal eens buiten beeld: een gemeente heeft wel degelijk enige beleidsruimte als het gaat om uitvoering en handhaving van de Participatiewet. Sinds de invoering van de Participatiewet maakt het dus nogal uit waar je als bijstander of Wajonger woont.
Wie besturen er eigenlijk in Heerenveen en in Wijdemeren? In de Friese stad zijn dat VVD, CDA en PvdA. CDA-wethouder Hedwich Rinkes is verantwoordelijk voor de portefeuille Werk & Inkomen, waar de bijstand onder valt. De PvdA is met 6 zetels nipt de grootste partij in Heerenveen, direct gevolgd door VVD (5) en CDA (5). In Wijdemeren besturen VVD, D66 en Dorpsbelangen. Voor de bijstand tekent CDA-wethouder Rosalie van Rijn. De raad wordt gedomineerd door CDA (4), twee lokale partijen (ieder 4) en de VVD (3). In beide gemeenten is dus een CDA-wethouder de direct verantwoordelijke voor wat op sociale media al de #boodschappenaffaire is gaan heten.
Doet het er wat toe of een gemeenteraad overwegend links of rechts is? Feit is dat de experimenten met een wat minder rigide Participatiewet vooral in progressieve gemeenten plaatsvinden. Denk aan Amsterdam, Nijmegen, Wageningen. Feit is ook dat de Participatiewet gemeenten enige ruimte biedt in de uitvoering, tot frustratie van rechts.
Fraudewet als schavot van de Participatiewet
Daarmee mag de Participatiewet – ingevoerd onder regie van PvdA-staatssecretaris Jetta Klijnsma – niet worden goedgepraat. Het blijft een gedrocht, gebaseerd op het idee dat mensen liever lui dan moe zijn en desnoods naar de baas geknuppeld moeten worden… in figuurlijk zin. Van de wet mag een bijstandsgerechtigde in beginsel geen rooie cent van iemand aannemen, behalve van de voedselbank oftewel de bedeling. De Participatiewet drukt vooral heimwee naar Dickensiaanse tijden uit, naar aalmoezen.
De Participatiewet – die bijstand, Wajong en WSW in één wet propte en daarmee nog meer mensen van de bedeling afhankelijk maakte – krijgt steun van de Fraudewet (2012), ook bedoeld om kleine krabbelaars zo hard mogelijk te raken… zogenaamd om draagvlak onder sociale voorzieningen te behouden. Met die laatste wet stemde niet alleen de PVV, VVD, CDA in maar ook GroenLinks, D66 en de ChristenUnie. De PvdA en SP waren tegen.
De PvdA vond het wetsvoorstel ‘vooral een tegemoetkoming van de regering aan de vooroordelen en gevoelens onder Nederlandse burgers ten opzichte van fraude met sociale uitkeringen (..) Het wetsvoorstel gaat er vanuit dat elke onterecht verkregen uitkering bewuste fraude is geweest, legt automatisch een sanctie op, en verhindert voor de rechtzoekende tegelijkertijd de toegang tot de rechter door hogere griffierechten om recht te halen. De totaliteit van voorstellen beperkt de bescherming tegen onrechtmatig handelen van de staat tot een minimum’, zo memoreert econoom Wimar Bolhuis op de website van RTL Nieuws.
